Sejm pracuje właśnie nad projektem ustawy mającej na celu przekształcenie powszechnych towarzystw emerytalnych na towarzystwa funduszy inwestycyjnych, a dotychczasowych otwartych funduszy emerytalnych w fundusze inwestycyjne.

Co nowelizacja ta oznacza dla PTE?

Otwarte Fundusze Emertytalne – druga transformacja

W końcówce lat 90-tych ubiegłego wieku wprowadzono do polskiego porządku prawnego zupełnie nowe zasady gromadzenia oszczędności emerytalnych, a najważniejszą wówczas zmianą było utworzenie części kapitałowej opartej o otwarte fundusze emerytalne („OFE”). Pierwsza istotna zmiana w działalności OFE miała miejsce na przełomie 2013 i 2014 roku, kiedy to 51,5% jednostek rozrachunkowych odpowiadających inwestycji OFE w skarbowe papiery wartościowe zostało umorzonych, a środki pozyskane w ten sposób trafiły do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Obecnie planowana zmiana, wynikająca z rządowego projektu Ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z przeniesieniem środków z otwartych funduszy emerytalnych na indywidualne konta emerytalne („Nowelizacja”), zakłada jednak całkowitą zmianę dotychczasowego systemu, której skutkiem będzie przekształcenie OFE w specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte („SFIO”), a zarządzające nimi powszechne towarzystwa emerytalne („PTE”) w towarzystwa funduszy inwestycyjnych („TFI”).

Zmiana reżimu prawnego – co oznacza dla PTE i zarządzanych przez nie aktywów?

Zgodnie z Nowelizacją, PTE po przekształceniu w TFI podlegać będą przepisom ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi („Ustawa o funduszach”). Ustawa o funduszach będzie regulowała także zasady działania OFE przekształconych w SFIO.

Pomimo tego, że działalność zarówno PTE, jak i TFI podlegała nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego („KNF”), ze względu na odmienne zasady i cele rynku emerytalnego i inwestycji kapitałowych PTE będą musiały przeprowadzić pogłębione prace nad dostosowaniem charakteru prowadzonej działalności do przepisów Ustawy o funduszach i rozporządzeń wykonawczych.

Przede wszystkim należałoby tu wskazać obszary związane z posiadaną strukturą organizacyjną, podziałem kompetencji zarządczych i nadzorczych, weryfikację posiadania wymaganej dla TFI struktury nadzoru nad zgodnością prowadzonej działalności z prawem, audytu wewnętrznego czy zarządzania ryzykiem. Jest to tym bardziej istotne, że w 2019 roku weszło w życie nowe rozporządzenie regulujące sposób, tryb i zasady prowadzenia działalności przez TFI, a z końcem ub. roku także istotna nowelizacja Ustawy o funduszach obejmująca zarówno organizację wewnętrzną towarzystw i zasad nadzoru oraz zasady dystrybucji jednostek zarządzanych przez nie funduszy, jak i wykonywania celów polityki inwestycyjnej zarządzanych funduszy.

Zgodnie z Nowelizacją, z dniem 27 listopada 2020 r. obecne OFE (a także dobrowolne fundusze emerytalne) przekształcą się z mocy prawa w SFIO z wydzielonymi subfunduszami, a uczestnicy OFE staną się oszczędzającymi w ramach indywidualnych kont emerytalnych („IKE”) bez konieczności zawierania umowy o prowadzenie IKE.

Tego samego dnia zaczną obowiązywać statuty nowopowstałych SFIO, a dotychczasowe jednostki rozrachunkowe funduszy emerytalnych zamienią się w jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych. Idea wprowadzenia subfunduszy ma odzwierciedlać różne potrzeby przyszłych emerytów, których środki znalazły się na rachunkach i rejestrach SFIO, co oznacza, że wszystkie te elementy będą musiały w dniu przekształcenia mieć swoje odwzorowanie w statucie SFIO i poszczególnych subfunduszy.

W terminie do 1 marca 2021 r. nowopowstałe TFI będą także zobowiązane do zawarcia umowy z jednym depozytariuszem dla całego zarządzanego SFIO z wydzielonymi subfunduszami.

Zmiany prawne wpłyną na niemal każdy obszar działalności funduszy emerytalnych i ich zarządzających. Drobiazgowa analiza tego procesu oraz określenie obszarów i dokumentów, które należy zmienić lub stworzyć na nowo są więc kluczowymi elementami regulacyjnego bezpieczeństwa zarówno PTE jako instytucji, zarządzanych przez nie środków, a także osób, które za to zarządzanie są odpowiedzialne.

Wielu prac zarządczych, prawnych i operacyjnych wymagać będzie także sam proces transformacji – jego bezpośrednim skutkiem jest szereg obowiązków notyfikacyjnych związanych z raportowaniem zmian do sądu rejestrowego, a także publikacją prospektu informacyjnego, kluczowych informacji dla inwestorów czy polityki zaangażowania.

Niezależnie od tego, że obecne PTE po ich przekształceniu w TFI będą podlegać ogólnemu reżimowi prawnemu właściwemu dla zarządzających funduszami inwestycyjnymi (w tym karom administracyjnym wynikającym z Ustawy o funduszach), Ustawa zmieniająca zawiera szereg przepisów szczególnych, które dają KNF możliwość nałożenia na taki podmiot kar za okres do dnia przekształcenia. Ich wysokość może dochodzić do 3 mln złotych, a wysokość kar możliwych do nałożenia na członków zarządu – do 100 tys. złotych. Bez wątpienia brak dostosowania prowadzonej działalności mógłby zostać zakwalifikowany jako działanie wbrew interesowi uczestników funduszy i podlegać penalizacji ze strony nadzorcy.

Etap procesu legislacyjnego 

Obecnie projekt Ustawy zmieniającej jest przedmiotem prac sejmowych (po pierwszym czytaniu został skierowany do Komisji Finansów Publicznych oraz Komisji Polityki Społecznej i Rodziny). Wydaje się, że proces legislacyjny przebiegnie sprawnie, gdyż założony przez rząd termin wejścia w życie Ustawy zmieniającej to 1 czerwca 2020 r. Jest to jednocześnie początek okresu, w którym dotychczasowi uczestnicy OFE będą składali deklarację o chęci przejścia do systemu zarządzanego przez ZUS (deklaracje można będzie składać do 1 sierpnia 2020 r.).

Doniosłość zmiany

Nie ulega wątpliwości, że proces związany z przekształceniem OFE i PTE jest ważnym momentem w ewolucji kapitałowej części systemu emerytalnego w Polsce – zgodnie z szacunkami rządu w dyspozycji przekształconych OFE może pozostać ok. 80% obecnie zgromadzonych środków (ok. 162 mld zł). Transfer ok. 127 mld zł powiększy zatem niemal dwukrotnie ilość wszystkich środków zarządzanych dzisiaj przez TFI (wyłączywszy aktywa funduszy niepublicznych).

Należy pamiętać, że powyższy proces dotknie niemal 16 mln uczestników obecnych OFE, nad którymi już dziś nadzór pełni KNF. Tym bardziej musi zatem zostać przeprowadzony sprawnie i bezpiecznie zarówno pod kątem transferu zarządzanych środków, jak i na tle regulacyjnym – i z pewnością będzie przedmiotem istotnego zainteresowania regulatora.

 

W przypadku pytań związanych z przedstawionymi zagadnieniami, prosimy o kontakt z naszymi prawnikami z zespołu rynków kapitałowych:

Agata Szczepańczyk-Piwek
radca prawny, counsel
agata.szczepanczyk-piwek@wkb.pl

 

 

Tomasz Jabłoński
radca prawny
tomasz.jablonski@wkb.pl

 

 

WKB Legal Alert 2/2020 | Przekształcenie Powszechnych Towarzystw Emerytalnych w Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych materiał do pobrania.